Auteur: Willy Leenders

In de Kruidentuin van Herkenrode ligt op een pad dat noord-zuid loopt een roestige strip, de meridiaanlijn van de plaats. Als je over het pad loopt wanneer de zon op haar hoogste punt van de dag staat, en dus in het zuiden, is het middag en loop je achter je schaduw aan, of voor hem op afhankelijk van je looprichting. Het is dan 12 uur.

Sinds begin oktober 2008 is rond die meridiaanlijn een zonnewijzer aangelegd. Willy Leenders, berekende en ontwierp de zonnewijzer. Je kan er op élk moment - als de zon schijnt - de tijd aflezen.

De uuraanduidingen en die van de halfuren, gekapt in arduinsteen, liggen in het gras op een ellipsvormig patroon. Aan weerszijden van de meridiaanstrip is er, ook in arduin, een soort kalender aangebracht. Als je op de strip staat ter hoogte van de datum wijst je schaduw het uur aan.

Dit uur stemt niet overeen met dit van je uurwerk. De zonnewijzer geeft immers de ware plaatselijke tijd of zonnetijd aan. Ons uurwerk loopt daarop voor, de ene dag al meer dan de andere en als de zomertijd geldt nog een uur extra. In de lente en de zomer loopt ons uurwerk in Herkenrode gemiddeld 1 uur en 39 minuten voor op de zonnetijd, variërend van 1 uur en 33 minuten tot 1 uur en 45 minuten, afhankelijk van de datum.

Het gaat om een bijzonder type van zonnewijzer. De oudst bekende is die in de wijk Brou van de Franse stad Bourg-en-Bresse. Vóór de middeleeuwse kloosterkerk ligt de ellipsvormige zonnewijzer. Een toevallige bijzonderheid: als je over de meridiaanlijn van Herkenrode naar het zuiden zou blijven lopen kom je uit in Bourg-en-Bresse, vlakbij de zonnewijzer in Brou.

Op andere zonnewijzers, horizontale op een sokkel, verticale op een muur of  in bolvormige 'hoepelzonnewijzers' staat altijd een stijl waarvan de schaduw het uur aangeeft. Die stijl staat schuin, in Vlaanderen in een hoek van 51 graden (de breedtegraad) met het grondvlak, gericht naar het noorden. In de zonnewijzer van Herkenrode ben je zelf de stijl en moet je niet schuin staan omdat je de juiste standplaats kiest die overeenstemt met de datum. De vorm van het ellipsvormige patroon is afhankelijk van de breedtegraad, hoe korter bij de evenaar hoe platter, hoe korter bij de pool hoe meer cirkelvormig.

De wetenschappelijke naam voor dit soort zonnewijzer is analemmatische zonnewijzer van het Grieks ana (boven) en lemma (opname) en betekent dus opname van boven of bovenaanzicht. Als je een grote hoepelzonnewijzer van boven bekijkt, zie je het gebruikt men voor dit soort zonnewijzer zoals in de Engelse literatuur de omschrijving: zonnewijzer waarin de mens betrokken is (sundial of human involvement).