You are here

Het Sweert (Grote Markt 3 - Kapelstraat 2)

Description

Het Sweert is wellicht Hasselts best gekende huis. Het staat alvast talloze keren afgebeeld op toeristische folders en prentkaarten.

Het huis op de hoek van de Kapelstraat en de Grote Markt leent zijn naam aan het uithangbord: een masker waaruit een zwaard in een gehandschoende vuist omhoog steekt. Dat uithangbord verwijst meteen ook naar de bestemming van het huis: een apothekerswoning.

Al is Het Sweert niet de oudste apotheek van de Nederlanden, toch kan ze bogen op een respectabele ouderdom van bijna 300 dienstjaren. Sinds 1713 wordt het pand immers onafgebroken als apotheek gebezigd. Daarvoor was Het Sweert een herberg, maar toen de pillendraaiers er één keer hun thuis in vonden, werd ook die bladzijde definitief omgeslagen.

Vrijwel gelijklopend met die omschakeling kreeg het huis zijn huidige uitzicht: een typisch 17de-eeuws vakwerkhuis met stenen onderbouw. In 1989-1991 is Het Sweert voor het laatst grondig gerenoveerd.

* Het huis op de hoek van de Kapelstraat en de Grote Markt leent zijn naam aan het uithangbord: een masker waaruit een zwaard in een gehandschoende vuist omhoog steekt. Dat uithangbord verwijst meteen ook naar de bestemming van het huis: een apothekerswoning. Al is 't Sweert niet de oudste apotheek van de Nederlanden, toch heeft ze al een respectabele ouderdom van bijna 300 dienstjaren. Sinds 1713 wordt het pand immers onafgebroken gebruikt als apotheek.

* Vanaf 15 september 1989 tot 21 juni 1991 werden globale restauratiewerken uitgevoerd aan het pand, naar het ontwerp van architect Jo Spaas. Het gebouw werd voor de eerste maal volledig (in- en uitwendig) opgemeten. Door de slechte bouwfysische en inwendig sterk verbouwde toestand van het skelet van het pand werd besloten de vakwerkgevels volledig te demonteren, een ingreep die zelden uitgevoerd werd. Alle houten onderdelen werden genummerd volgens een samenhangend systeem. Dezelfde nummering werd aangebracht op bouwplannen. Het hele gebouw werd gefotografeerd, zodat controle achteraf mogelijk bleef. De gevels werden in grote vlakken losgemaakt, versterkt en zo vervoerd naar het atelier van de aannemer, waar ze werden uitgelegd op de grond. Op deze manier kon elk onderdeel in detail onderzocht en zonodig hersteld worden. Er werden minimale vervangen en herstellingen uitgevoerd, volgens de oude ambachtelijke technieken van de timmerlieden.

* Dit pand is een belangrijk voorbeeld van Maasstijl met behouden bovengedeelte en stijl- en regelwerk, van vakwerkbouw. Een vakwerkhuis bestaat uit een houtskelet dat wordt opgevuld met leem. Zowel het skelet als de vulling hebben een specifieke functie. De functie van het skelet is stabiliteit geven aan het gebouw. Het vangt drul-, trek- en buigkrachten op die ontstaan door de werking van het hout. Het vlechtwerk dient als ondersteuning van de vulling. De leem vult niet alleen de vlakken op, maar regelt tevens de warmte- en vocht huishouding.

* 1937: "Het Spaansch Huis - In verband met de herstellingen die thans uitgevoerd worden aan den zijgevel van Het Spaansch Huis, de apotheek Lebeau, begonnen sommige bewonderaars van oude gebouwen zich al ongerust te maken. Deze vrees is ongegrond. Het betreft hier een eenvoudige, noodzakelijke herstelling. Daar de kommissie voor Monumenten en Landschappen, die dergelijke herstellingen altijd voor haar rekening neemt, het laconiek bericht zond: « Er is geen geld in kas» liet de heer Lebeau dan op zijn kosten de herstelling, die uiterst dringend was, aanbrengen. Later zal nu door verven en witten den ouden trant zooveel mogelijk trachten na te bootsen." (5)

* 1957: Op Expo '58 in Brussel zal in het raam van het paviljoen over de Belgische folklore een reconstructie van Het Sweert getoond worden, bedoeld als verzamelpunt voor alle Limburgers. (3)

(1) GIS-GBK G@lileo Hasselt; (2) Inventaris Onroerend Erfgoed - geraadpleegd op 11-12-2009; (3) Het Belang van Limburg, 31-12-1957, p. 6.; (4) Het Belang van Limburg, 15-10-1987, p. 9.; (5) Het Belang van Limburg, 16-05-1937, p. 2.; (6) Bouwvergunningen, Technische Dienst - Ruimtelijke Ordening Stad Hasselt, geraadpleegd op 07-06-2013; (7) Het Belang van Limburg, 30-07-1939, p. 8.

Fiche

Adres: 
Het Sweert
Grote Markt 3
Kapelstraat 2
Hasselt
Kadastraal nummer: 
1-H-1030-E
Capakey: 
71022H1030/00E000
Naam van het gebouw vroeger: 
den Moer, 't Sweert
Naam van het gebouw nu: 
Het Sweert
Periode of stijl: 
3de kwart 17de eeuw [1659: jaartal op bovenverdieping]
Stijl: 
vakwerkbouw
Eigenaars / Huurders voor 1900: 

- 1426: Gielis Vleminx, herbergier

- ca. 1450: Renier Moerkens

- einde 15de eeuw: schepen, herbergier Rener Bunnen

- (?): herbergier Goeswijn Bunnen, zoon voorgaande

- 1559: stadsbestuur - verhuurt aan

- (?): meester-timmerman Joris Joris (+1578) en later aan Lambrecht Roelyff (= Lambert Rorive), die het pand dan koopt

- 1590: Lambrecht Roelyff

- 17de eeuw: glazeniersfamilie van Ryckel - waaronder Hendrik van Ryckel (1659) (cf. Jan (I) van Ryckel)

- begin 18de eeuw: Michiel Comans

- 1713-1755: apotheker Frans Coninx

- 1755-1772: apotheker Hendrik Jozef Coninx

- 1773-1824: apotheker Francis Amor Demey (+Maastricht)

- 1824-1849: apotheker Christiaan Hendrik Knapen-Neesen

- 1849-1869:apotheker Arnold Louis Maris-Schoofs

- (?): Dechamps

- na 1869: apotheker Hypoliet Schoofs

Eigenaars / Huurders sinds 1900: 

- 1919-1950: apotheker Edmond Lebeau X Pauline Chavée

- 1950: apotheker Jean Lebeau

- 1982: Gezondheidszorg vzw (Christelijke Mutualiteit)

- Apotheek In het Zwaard cv

Vorige functie(s): 

woonhuis / handelshuis

- herberg

- vanaf 1713: apotheek

Kapelstraat 2: Moderne Optiek (7)

Huidige functie: 

handelshuis

2010: apotheek In het Zwaard

Beschrijving buitengevel: 

1978 - Z.g. huis "Het Sweert", reeds vermeld in 1426. Oorspronkelijk een gasthof of herberg met aanhorigheden; vanaf 1713 tot heden in gebruik als apotheek. In 1659 (jaartal op de bovenverdieping) werd het gebouw grondig hersteld en kreeg het zijn huidige uitzicht. Restauratie in 1923, met aanpassing der benedenverdieping aan de Kapelstraat. Belangrijk voorbeeld van Maasstijl met behouden bovengedeelte in stijl- en regelwerk. Imposant hoekhuis, vijf + vijf traveeën en drie bouwlagen onder zadeldak (nok // Grote Markt, leien) voorzien van drie afgewolfde dakkapellen en afgewerkt met een zware houten kroonlijst op uitgesneden modillons. De onderbouw is van baksteen op een beschilderde, hardstenen plint; vensterregister van kalksteen; kruiskozijnen met beluikt benedengedeelte (glas-in-lood). Rechthoekige deur in een geblokte kalkstenen omlijsting, bekroond met een bolkozijn als bovenlicht. Het vensterregister der tweede bouwlaag is van hout: houten kruiskozijnen met beluikt benedengedeelte (glas-in-lood). De derde bouwlaag is in overstek, op houten consoles, en bezit een zeer rijke vakwerkstructuur met lemen vullingen: zes ankerbalken en zes regels, de vakken opgevuld met St.-Andrieskruisen. Vier houten kruiskozijnen, zoals op de tweede bouwlaag, gekoppeld aan de derde en de vijfde ankerbalk. De zijgevel heeft een aangepaste benedenverdieping van hardsteen met imitatiebanden. De tweede bouwlaag is hier eveneens van stijl- en regelwerk; twee gekoppelde houten bolkozijnen en drie aangepaste vensters. Overkragend gedeelte op uitgesneden consoles; houten kruiskozijnen. Op de hoek (tweede bouwlaag), embleem: een maskerkop met opengesperde muil, waaruit een gehandschoende arm tevoorschijn komt met een omhooggehouden zwaard. (2)

Verbouwingen: 

* Het huidige gebouw is ontstaan uit een eenbeukig, gotisch diephuis waarvan de noordelijke kopgevel vermoedelijk in dubbele overkraging, gesitueerd was langs de Kapelstraat. Uit deze vroeg 15de-eeuwse fase (1426) dateert de gotische ruimte op de eerste verdieping langs de marktzijde. In 1657 liet Hendrick Van Ryckel het gebouw vergroten en aanpassen tot een decoratief vakwerkgebouw met een stenen pui. De 17-de eeuwse kruisramen langs de marktzijde werden in de 19de eeuw aangepast en de pui langs de Kapelstraat werd vernieuwd in 1936.

- 1659: Hendrik van Ryckel vernieuwde het huis

- 1762: wijziging van de helling van het dak

- 19de eeuw: aanpassing kruisramen

- 1923: restauratie; aanpassing gelijkvloers Kapelstraat

- 1936: aanpassing pui aan Kapelstraat

- 1987: rehabilitatie pand 't Sweert, in opdracht van Gezondheidszorg vzw Hasselt, naar ontwerp van architect Jo Spaas (Neerpelt); 1989-1991: restauratiewerken

- 2010: plaatsen demonteerbaar hellend vlak en trap voor toegang apotheek Het Sweert, in opdracht van Apotheek in het Zwaard cv Hasselt, naar ontwerp van architect Jo Spaas (Neerpelt)

Algemeen: 

- burgerhuis

- hoekpand

- gesloten bebouwing

- perceelgrootte (incl. Kapelstraat 2): 225 m2

Beschermd: 
Datum van erkenning: 13.10.1980
Datum van publicatie: 29.10.1980

Referenties

In verband met de herstellingen die thans uitgevoerd worden aan den zijgevel van Het Spaansch Huis, de...
"Het Sweert” door Instorting bedreigd (1935) = APRILGRAP Balken losgerukt. - De gevel moet onderstut...
Op de tentoonstelling te Brussel, binnen een drietal maanden, zal in het raam van het paviljoen der...
Het huis op de hoek van de Kapelstraat heet 't Sweert . Het uithangbord maakt de naam duidelijk: een...
"Het Sweert" is waarschijnlijk het best gekend Hasselts huis in binnen- en buitenland en werd reeds...
pp. 11-15 De oudste archiefteksten over 't Sweert gaan terug tot 1426. Het huis werd ook 'de Moor' of '...
pp. 46-48 Het Zwaert Vergulde ankers in de voorgevel vormen het jaartal 1659. In dat jaar valt de...
p. 71 Dit typisch en vrij gaaf bewaard 17de-eeuws vakwerkhuis met stenen onderbouw op de hoek van de...
HASSELT. - De meest bekende gevel van Hasselt is ongetwijfeld die van «'t Sweert» op de Grote Markt ...
«Het geheim achter het Sweert» Wat zo goed als niemand weet en wat je dus bijna het geheim van het...
HASSELT.- De kogel is door de spreekwoordelijke kerk: gemeenschapsminister van Cultuur Patrick Dewael...
Historiek 't Sweert dateert uit de 15de eeuw (de eerste geschreven verwijzing is van 1426) en diende als...
HASSELT. - Wie dezer dagen over de Hasseltse Grote Markt kuiert, merkt ongetwijfeld dat het mooiste...
Een woordje Historiek 't Merkwaardigste huis van gansch Limburg is voorzeker «Het Sweert», de mooie...
Wij ontvingen onderstaand schrijven, dat wij gaarne inlasschen daar het hier een kwestie van stadsschoon...
Woensdag verspreidde zich het gerucht te Hasselt van het overlijden van de heer apotheker Edmond Lebeau...
"Het Sweert" in ’t gedrang (1937)
Titel: 

"Het Sweert" in ’t gedrang (1937)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
20/06/1937
Pagina('s): 
4
"Het Sweert” door Instorting bedreigd (1935)
Titel: 

"Het Sweert” door Instorting bedreigd (1935)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
01/04/1935
Pagina('s): 
1
"Het behang herinnert me aan mijn kinderjaren" (1987)
Titel: 

"Het behang herinnert me aan mijn kinderjaren" (1987)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
15/10/1987
Pagina('s): 
9
52 waardevolle Hasseltse gebouwen en monumenten (1977)
Titel: 

52 waardevolle Hasseltse gebouwen en monumenten (1977)

Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
1977
Cover: 
Bedreigd erfgoed: vakwerkbouw in Limburg (2005)
Titel: 

Bedreigd erfgoed: vakwerkbouw in Limburg (2005)

Naam tijdschrift: 
M&L (Monumenten, Landschappen & Archeologie)
Volume: 
3
Hasselt intra muros (1989)
Titel: 

Hasselt intra muros (1989)

Ondertitel: 
Hasselt binnen de oude wallen. Historiek van straten, pleinen, gebouwen en huizen zoals opgetekend door Jan Juliaan Melchior (1848-1920)
Plaats van uitgave: 
Deurne-Hasselt
Jaar van uitgave: 
1989
Cover: 
Hasselt, een parel van historische vakwerkbouw (2005)
Titel: 

Hasselt, een parel van historische vakwerkbouw (2005)

Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
2005
Cover: 
Hasseltse uithangborden en gevelstenen (1979)
Titel: 

Hasseltse uithangborden en gevelstenen (1979)

Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
1979
Cover: 
Het Spaansch Huis (1937)
Titel: 

Het Spaansch Huis (1937)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
16/05/1937
Pagina('s): 
2
Het Sweert (1991)
Titel: 

Het Sweert (1991)

Jaar van uitgave: 
1991
Cover: 
Het Sweert geeft geheim prijs (1991)
Titel: 

Het Sweert geeft geheim prijs (1991)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
21/06/1991
Pagina('s): 
1
Het Sweert heropgeknapt / Een stukje oud-Vlaamsche Bouwkunst (1937)
Titel: 

Het Sweert heropgeknapt / Een stukje oud-Vlaamsche Bouwkunst (1937)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
13/06/1937
Pagina('s): 
1, 3
Het Sweert pronkt opnieuw in zijn eeuwenoude glorie (1991)
Titel: 

Het Sweert pronkt opnieuw in zijn eeuwenoude glorie (1991)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
21/06/1991
Pagina('s): 
9
Het vakwerkhuis, korte handleiding voor bouw en restauratie (1995)
Titel: 

Het vakwerkhuis, korte handleiding voor bouw en restauratie (1995)

Plaats van uitgave: 
Amsterdam
Jaar van uitgave: 
1995
Historische stadswandeling Hasselt (s.d.)
Titel: 

Historische stadswandeling Hasselt (s.d.)

Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
0000
Cover: 
’t Sweert (1957)
Titel: 

’t Sweert (1957)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
31/12/1957
Pagina('s): 
6
Inventaris van het cultuurbezit in België - Architectuur / deel 6n 1 (A-HA) - Provincie Limburg. Arrondissement Hasselt (1981)
Titel: 

Inventaris van het cultuurbezit in België - Architectuur / deel 6n 1 (A-HA) - Provincie Limburg. Arrondissement Hasselt (1981)

Ondertitel: 
Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen
Plaats van uitgave: 
Gent
Jaar van uitgave: 
1981
Cover: 
Overlijden (Edmond Lebeau) (1950)
Titel: 

Overlijden (Edmond Lebeau) (1950)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
09/02/1950
Pagina('s): 
4
Restauratie 't Sweert gaat weldra van start (1989)
Titel: 

Restauratie 't Sweert gaat weldra van start (1989)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
07/01/1989
Pagina('s): 
20
Restauratie van Hasselts «'t Sweert» goedgekeurd (1988)
Titel: 

Restauratie van Hasselts «'t Sweert» goedgekeurd (1988)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
01/10/1988
Pagina('s): 
10
Wetenschappelijke interesse voor restauratie “’t Sweert” (1989)
Titel: 

Wetenschappelijke interesse voor restauratie “’t Sweert” (1989)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
30/10/1989
Pagina('s): 
11
Downloads

Het Sweert - pentekening 1 - Steven Wilsens - uit: Het Sweert (1991)

PDF icon Download (517.73 KB)

Het Sweert geeft geheim prijs (1991)

PDF icon Download (77.99 KB)

Overlijdensbericht Edmond Lebeau (1950)

PDF icon Download (904.89 KB)

Recent toegevoegd

Rond 1570 was Melchior van Horn brouwer/herbergier in het huis ‘Het Schip’, Maastrichterstraat 9 . Er is...
Auteur: Tom Kenis Geparafraseerde Radio 2-getuigenis van militair William De Wilde en zijn echtgenote...
Auteur: Tom Kenis De familie Trippas verbleef in Belgisch Congo van 1954 tot en met de onafhankelijkheid...
Auteur: Tom Kenis Nikolaas Jan Pieter Geurts werd geboren te Eisden op 13 december 1931. Zijn vader was...
Auteur: Tom Kenis Antoinette Fransen, de moeder van Moelly Henno, werd tijdens Wereldoorlog II...
Zoveel Hasselaren, zoveel linken met Congo. Om de meest uiteenlopende redenen trokken Hasselaren al...
Auteur: Tom Kenis Joseph (°Hasselt 04.07.1926) en Denise (°Hasselt 22.01.1927) leerden elkaar kennen als...
Auteur: Tom Kenis André Billen, geboren in 1927, studeerde economie. Hij slaagde voor het diplomatiek...
Auteur: Tom Kenis De in Hamont geboren Joseph (Jef) Verlaak, thans inwoner van Viversel maar gedurende...
Auteur: Toon Blux Hermanus, Petrus, Joseph Blux is de oudste zoon van Louis Bleux (1) uit Kuringen en...