Auteur: Patrick Thijs

Halfreliëf “Assyrische Leeuwenjacht”, van de Manufacture de Céramiques Décoratives de Hasselt, oorspronkelijk geplaatst in de gevel van de kantine op de voormalige Philipssite, nu op de Corda campus.

Dit paneel werd in diverse publicaties over o.a. de Philipsfabriek van Hasselt afgebeeld. Door de omvorming van deze oude fabriekssite naar de huidige Corda campus is het paneel opnieuw toegankelijk. Mede dankzij de interesse van twee studentes, Ine Schuermans en Charlotte de Bisschop die het opnamen in hun eindwerk, werd de vrijwaring en herbestemming van dit belangrijk Hasselts erfgoed een feit.

Het in een matte blauw-grijze glazuur uitgevoerde paneel waarvan het derde deel van links een duidelijke kleurafwijking vertoont, werd dankzij de brede dakoversteek en een verdiepte opstelling onder het niveau van het gemetselde kader in zeer goede staat bewaard.

Het verhaal achter dit paneel

Het paneel werd vermoedelijk in 1905 al op de Wereldtentoonstelling in Luik opgesteld maar het werd zeker in 1907 op de Provinciale Tentoonstelling in St. Truiden gebruikt. Op een foto die in 2007 ontdekt werd, staat het paneel als fries bovenaan de achterwand van de stand van de Hasseltse keramiekfabriek. De aard van de op deze tentoonstelling getoonde stukken wijst erop dat het klaarblijkelijk de bedoeling was om een scala van productie- en decoratietechnieken in de kijker te zetten. Het maken van een halfreliëf fries in keramiek, opgedeeld in verschillende aaneensluitende delen in een vrij grote lengte was geen sinecure. De vormvastheid werd immers beïnvloed door de maat en in dit geval ook door de grillige snijlijnen tussen de elementen onderling. Toch slaagde de fabriek er in om een mooi passend geheel te produceren.

Vermits tot  op heden geen ander exemplaar gekend is kunnen we er dan ook vanuit gaan dat het hier om een “showmodel” gaat dat alleen bedoeld was om de toepassings- mogelijkheden van keramiek als alternatief voor beeldhouwwerk te tonen.

Na de tentoonstelling werd het paneel terug afgebroken en bewaard.

Wat er verder met het paneel gebeurde, werd door Willy Leenders beschreven in zijn boek “Een geschiedenis van de toekomst” dat in 1999 verscheen ter gelegenheid van een tentoonstelling over de Philipsfabriek in het toenmalige Stedelijk Museum Stellingwerff-Waerdenhof.

Philips vestigde zich in 1955 in Hasselt in de gebouwen van de keramiekfabriek en verhuisde al in ’56 naar de nieuwe site aan de Kempische Steenweg. Toen vijf jaar later de kantine gebouwd moest worden, herinnerde Willem Giskes, de eerste directeur, zich dat er in de gebouwen van de keramiekfabriek onderdelen lagen van een bas-reliëf met de voorstelling van een jachttafereel van de Perzische koning Darius. In het vooruitzicht van de plechtige opening door de toenmalige minister van economische zaken, J. Van der Schueren, oordeelde hij dat het heel geschikt was om in te metselen in de voorgevel van de kantine. Na enig zoekwerk vond hij het paneel terug bij een opkoper van oude bouwmaterialen en  kocht het van hem.

We moeten de directie van Philips dan ook zeer dankbaar zijn, want hadden ze dit niet gedaan, dan was de kans groot dat het paneel voorgoed verdwenen zou zijn.   

De Assyrische Leeuwenjacht als onderwerp

De inspiratiebron van de modelleur die het paneel ontwierp, is overduidelijk.  In de loop van de 19e en het begin van de 20e eeuw werden in het verre Oosten vele kunsthistorische ontdekkingen gedaan die in diverse bladen en tijdschriften uitvoerig getoond werden. Zo verging het ook de ontdekking van de decoraties in halfreliëf op de muren van het paleis van koning Ashurbanipal in Ninéveh in Assyrie. Ze dateren uit +/- 650 voor Christus en werden medio 19e eeuw naar het British Museum in Londen gebracht. Aanvankelijk liep het publiek er niet warm voor en ging men het museumbezoek actief promoten door beelden van deze decoraties te kopiëren op allerhande voorwerpen zoals armbanden en aardewerk. De interesse nam toe. De afbeeldingen verwierven ver buiten de landsgrenzen bekendheid die vermoedelijk via Brussel ook tot in Hasselt doordrong, waardoor ze een inspiratiebron voor de modelleurs werden.

Deze deden hun uiterste best om de meer dan 2500 jaar oude afbeelding tot in de kleinste details over te nemen. Ook het gebruik van een grijsblauw monochroom glazuur verwijst vermoedelijk naar een poging om de kleur van natuursteen te benaderen en op die manier de kopie nog beter met het origineel in overeenstemming te brengen. Vermoedelijk had men foto’s of gedetailleerde tekeningen ter beschikking die toelieten het tafereel zeer nauwkeurig te kopiëren. Daarenboven doet de hoge kwaliteit van het halfreliëf vermoeden dat een geoefend kunstenaar (Jos Damien?) eraan meegewerkt heeft.

Recuperatie, restauratie en opstelling

Samen met de in lusterglazuur uitgevoerde “zonnebloemvaas” is dit het tweede stuk dat zeker door de Hasseltse keramiekfabriek gebruikt werd om haar kunnen te tonen en klanten te winnen voor de diverse toepassingen van haar producten. Het is naar alle waarschijnlijkheid een unicum want tot op heden werden noch volledige noch fragmenten van een ander exemplaar teruggevonden. Deze uniciteit en het specifieke toepassingsgebied waren de aanleiding om alles in het werk te stellen om het paneel te vrijwaren en een herbestemming te geven op een plaats waar het ook aan het grote publiek kon getoond worden.

Een team van technici van Corda Campus verwijderde de verschillende elementen zonder noemenswaardige schade uit de voorgevel van de kantine waarna leden van de vzw Verzamelaars Unie Hasselts Keramiek onder leiding van de experten Charlot De Bisschop en Ine Schuermans voor een grondige poetsbeurt en de restauratie van enkele elementen zorgden. Het staat nu opgesteld in de inkomhal van de Corda Campus als een belangrijke getuige van het vakmanschap die de keramiekfabriek haar faam bezorgde maar ook als herinnering aan de voor Hasselt zo belangrijke Philipsfabriek.