De XVIIe eeuw was het meest bewogen tijdvak in onze geschiedenis. Zij werd gekenmerkt door haast onafgebroken bezetting en teistering door voorbijtrekkende troepen, die de stad en omgeving onveilig maakten. Duitsers, Hessen, Zweden, Croaten en Lorreinen speelden hier beurtelings de baas.

 

Tijdens de oorlog die de Franse koning Lodewijk XIV voerde tegen Spanje en Holland, meldden zich op 14 oktober 1675 Hollandse troepen bij de stadspoorten. Hun aanvoerder graaf Frederik van Waldeck eiste inkwartiering voor twee regimenten voetvolk en een regiment ruiterij. Noodgedwongen moest het stadsbestuur wel de poorten openen. Voorafgaandelijk werd evenwel als voorwaarde gesteld dat de veldheer de rechten der burgers zou eerbiedigen en hen alle letsel besparen. Dit alles belette niet dat de bezettingskosten zwaar op de bevolking rustten. Er werden belastingen geheven op het bier, brandewijn, wijn en vis. De notariële akten werden onderworpen aan zegelrecht. De Stad moest bovendien een aantal leningen aangaan.

 

De Hollanders bleven zes jaar lang binnen onze muren. Bij hun vertrek liet de bevelhebber de stadspoorten, torens en muren in de lucht springen. Met een gevoel van opluchting en vreugde zagen onze voorouders de vreemde troepen vertrekken. De vreugde zou evenwel van korte duur zijn, want op 3 december van hetzelfde jaar (1681) liet Prins-Bisschop Maximiliaan van Beieren weten dat brigadier Baron van WEIX, garnizoen zou komen houden te Hasselt met 262 voetknechten en een vendel ruiterij. Deze jobstijding verwekte, zoals men licht kon begrijpen, een algemeen misnoegen in de Stad. De Hasselaren waren dat vreemd soldatenvolk, met de onvermijdelijke nasleep van onkosten en plagerijen, hartsgrondig beu. Niettegenstaande de inspanningen van burgemeesters VAN RIJCKEL en CAPROENS heerste er in de stad een geest van verzet tegen het bevel van de Prins.

 

Bijzonder woelig ging het toe op oudejaarsavond in het lokaal van de Jonckmanskamer "de Wijngaerd Ranck" bij Melchior CRETEN langs de Joedenstraat (de huidige Havermarkt). De Nieuwjaarsstemming zal er natuurlijk wel toe bijgedragen hebben om het heldhaftig maar al te gewaagd opzet van Kapitein VANDER LOCHT en luitenant NOBELS te inspireren. Eenparig werd namelijk besloten de vreemde troepen gewapenderhand te beletten de Stad binnen te komen. Een deel van de Raad bleek gewonnen voor het waagstuk, anderen waren van oordeel dat men zich aan het onvermijdelijke moest onderwerpen, maar ….. plots weerklonk de stormklok, de tamboer der Jonckmanskamer roffelde door de straten en riep de gezellen te wapen. De Jonckmans stroomden samen, wisten het grof geschut te bemachtigen en trokken tweehonderd man sterk, achter hun vaandel naar de Trichterpoort. Daar hadden zich reeds enkele vreemde ruiters vertoond, die zich echter terugtrokken na lossen van pistoolschoten, toen ze bemerkten dat er weerstand was vanwege de wacht. De verdedigers der Stad hadden een tweevoudig plan opgevat; zij wilden eerst de soldaten verjagen die zich reeds verscholen hadden in de nabijgelegen huizen om dan de bruggen over de stadsgrachten te vernielen om de vreemde indringers de toegang tot de stad af te snijden.

 

Dit eerste gedeelte van hun opzet lukte perfekt, maar toen zij het tweede wilden ten uitvoer brengen, kwam de Duitse ruiterij aangestormd en begon een moorddadig gevecht in open veld ter plaatse "de Planckenweide" geheten. De kleine troep der verweerders was niet opgewassen tegen de gedrilde legerafdelingen van Baron van WEIX en het gevecht werd een ware slachtpartij, waarbij twee en twintig Jonckmans het leven inschoten, terwijl de vijand slechts een luitenant en twee of drie ruiters verloor. Nu was alle weerstand gebroken en de Duitsers namen ongehinderd de stad in. De Stad moest een schadevergoeding van 10.000 gulden betalen, terwijl de overgebleven Jonckmans als rebellen tot geldboeten werden verwezen. Later schold de Prins-Bisschop evenwel deze geldboete kwijt.

Uit: De Slag der "Planckeweide" (1959)