You are here

Veldekemolen (Lummense Kiezel 111)

Description

Rodenberghe (1359), de oude benaming van de Veldekemolen, ligt aan de Demer aan de Lummense Kiezel in het vroegere gehucht Veldeke. Dat werd in 1712 bij Spalbeek gevoegd.

Op dit leengoed werd rond 1150 Hendrik van Veldeke geboren, de eerste dichter die in de Dietse volkstaal schreef.

In 1253 gaf de abt van Sint-Truiden aan ridder Veldeke een perceel bij Spalbeek in leen. Dat viel onder leenplicht aan zowel de graaf van Loon als aan de abt van Sint-Truiden. Het omvatte een molen, vijvers en een weide. Toen daar tijdens de 14de eeuw nog 146 bunder weide en bouwgrond bijkwam, vormde Veldeke een kleine heerlijkheid. Van een kasteel of een herenhoeve is niets meer te zien.

De molen vertoont gedeeltelijk kenmerken van 17de-eeuwse Maaslandse renaissance, en gedeeltelijk van 18de-eeuws classicisme. Het originele waterrad werd in 1913 vervangen door een turbine. Omdat de Demer in de jaren '70 werd omgeleid, stroomt het water nog maar gedeeltelijk door de molen.

Uit: Wandelen in Spalbeek (2007)

* In 1914 werd de molen afgebrand door Duitse soldaten op hun doortocht na hun nederlaag in de slag bij Halen. Ze werd in 1917 ingrijpend gerestaureerd door de toenmalige eigenaar C. Smeets. Getuige hiervan is de gevelsteen met het jaartal 1919. Bij de opbouw van het molenhuisje werd tegen de rechtervoorgevel in 1928 een gedenksteen aangebracht ter herinnering aan de bekende telg die hier geboren werd.

(1) GIS-GBK G@lileo Hasselt; (2) Inventaris VIOE - geraadpleegd op 14-02-2010; (3) Wikipedia 'Vilain XIIII' - geraadpleegd op 29-11-2011; (4) Molenecho's - geraadpleegd op 29-11-2011; (5) Bouwvergunningen, Technische Dienst - Ruimtelijke Ordening Stad Hasselt, geraadpleegd op 21-04-2015

Fiche

Adres: 
Hasselt
Hasselt
Hasselt
Hasselt
Hasselt
Hasselt
Hasselt
Hasselt
Hasselt
Kadastraal nummer: 
15-A-61-C / 16-A-69-Y
Capakey: 
71028A0061/00C000 / 71054A0069/00Y000
Naam van het gebouw vroeger: 
Rodenberghe (1359), Velkermolen, Velkenmolen
Naam van het gebouw nu: 
Veldekemolen / Veldekermolen
Periode of stijl: 
voor 1300 / einde 17de eeuw / 1917
Stijl: 
traditioneel, Maaslandse renaissance, classicisme
Eigenaars / Huurders voor 1900: 

- familie van Veldeke, hovelingen van de graaf van Loon

- 1677: Quaeback - verhuurt aan

- (?): Hendrik Peeters

- 1844: baron François de Stockheim - via erfenis naar

- 1853: barones Leontine de Wal (1822-1901), trouwde in 1856 met burggraaf Charles Hyppolyte Vilain XIIII (1796-1873), rentenier en burgemeester in Wetteren - verhuren in 1861 aan een zekere Vos

Eigenaars / Huurders sinds 1900: 

- 1901: erfgenamen voorgaande, nl. zoon burggraaf Adrien Vilain XIIII, burgemeester in Maaseik & schoonzoon graaf Alphonse de Villegas de Clercamp-Vilain XIIII uit Strombeek-Bever

- 1914: C. Smeets

- 1926: Hubert Smeets, handelaar uit Kermt

- 1932: Sylvain Smeets, molenaar uit Kermt

- 1961: Maatschappij De Verenigde Concessionarissen van de Versele veevoeders nv

Vorige functie(s): 

- ca. 1300: graanmolen

- ca. 1644: oliemolen

Beschrijving buitengevel: 

1976 - Z.g. "Veldekemolen", voormalige waterradmolen op de Demer, deel uitmakend van het gehucht Veldeke, afhankelijk van de abdij van Sint-Truiden; ca. 1913 door molenbouwer Asnong tot turbinemolen omgebouwd. Alleenstaand gebouw van negen traveeën en twee bouwlagen onder zadeldak (leipannen), het l. gedeelte (twee traveeën) met kern uit XVII, in Maasstijl, het r. gedeelte met classicistische gevelordonnantie (eind XVIII); sterk gerestaureerd na een brand in 1904 (nvdr: 1914). Bakstenen gebouw met gesmeed ijzeren muurankers. De twee l. traveeën springen licht uit, zijn onderkelderd en bekroond met een puntgevel; gevelsteen: "AAN HENDRIK / VAN VELDEKE / VADER DER NEDERLANDSCHE DICHTERS / GEBOREN TE VELDEKE / XIIe EEUW / oct 1928"; twee kalkstenen keldergaten, twee dito bolkozijnen en een klein venster in de geveltop. Het r. gedeelte is voorzien van rechthoekige vensters in een vlakke, kalkstenen omlijsting, beluikt op de benedenverdieping; houten laadvenster (begin XX) boven de deurtravee. Rechthoekige kalkstenen deur. Twee gevelstenen, r. onderaan: "PEGELSTEEN / 1825", en merksteen met toegelaten waterstand: "VAN . OP . DE . ZUIL . TOT . ON / DER . DEN . SLYS . BALK . DR / IE . ELLEN . EN . SES . DUIM". De achtergevel is voorzien van rechth. kalkstenen vensters van verschillende grootte, sommige met diefijzers. Zijgevels met aandak, schouderstukken en hardstenen afdekking; de l. zijgevel is voorzien van twee steunberen en enkele kleine hardstenen vensters met sponningbeloop. Tegen de r. gevel leunt een gebouwtje aan onder lessenaarsdak, waarin het molenmechanisme is ondergebracht; het dateert van na de brand van 1904 (nvdr: 1914); bakstenen laadvenster; twee gevelstenen: "1904 / Cte de VILLEGAS de CLERCAMP - Victesse VILAIN XIIII / Eug. SMEETS - BODEN Regisseur" en "1919 / EUG. SMEETS". Gaande werk volledig verdwenen. Sluiswerk bewaard: turbine-ingang vanuit interieur te bedienen (horizontale assen met tandwieloverbrenging naar de schuiven); lossluis deels vanuit interieur te bedienen, deels handbediend vanuit exterieur. Onbelangrijke bakstenen aanhorigheden tegen de achtergevel. Aan de overkant van de straat (thans nr. 84 en 86), voormalige bakstenen dwarsschuur en stal van de molen, gedateerd 1919. (2)

Verbouwingen: 

- 1677: herstellingen

- 1905: afbraak oliemolen

- 1917: na brand (1914) min of meer in de oude trant herbouwd

- 1992: regularisatie van bestaande gebouwen en verder opbouwen van nieuwe kalverenstal, in opdracht van HEIMA NV, naar ontwerp van architect Jo Heyens (As)

Algemeen: 

- open bebouwing

- perceelgrootte: 263 m2 + 549 m2

Referenties

De Veldekermolen ligt op de molenrijke Demer langs de kiezelweg van Kermt naar Lummen . Nu nog noemen de...
pp. 141-143 De Veldekemolen is gelegen langs de Lummense Kiezel aan de molenrijke Demer . Het oude...
52 waardevolle Hasseltse gebouwen en monumenten (1977)
Titel: 

52 waardevolle Hasseltse gebouwen en monumenten (1977)

Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
1977
Cover: 
In de schaduw van de keizer (2007)
Titel: 

In de schaduw van de keizer (2007)

Ondertitel: 
Hendrik van Veldeke en zijn tijd (1130-1230)
Plaats van uitgave: 
Zutphen
Inventaris van het cultuurbezit in België - Architectuur / deel 6n 1 (A-HA) - Provincie Limburg. Arrondissement Hasselt (1981)
Titel: 

Inventaris van het cultuurbezit in België - Architectuur / deel 6n 1 (A-HA) - Provincie Limburg. Arrondissement Hasselt (1981)

Ondertitel: 
Bouwen door de eeuwen heen in Vlaanderen
Plaats van uitgave: 
Gent
Jaar van uitgave: 
1981
Cover: 
Kermt & Spalbeek / Warm aanbevolen (2006)
Titel: 

Kermt & Spalbeek / Warm aanbevolen (2006)

Ondertitel: 
Vroeger en nu
Plaats van uitgave: 
Hasselt
Jaar van uitgave: 
2006
Petitie voor bescherming Veldekermolen in Kermt (2011)
Titel: 

Petitie voor bescherming Veldekermolen in Kermt (2011)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
22/07/2011
Pagina('s): 
41
Veldekes geboorteplek (2007)
Titel: 

Veldekes geboorteplek (2007)

Naam van de krant: 
Het Belang van Limburg
Datum van uitgave: 
22/09/2007
Wandelen in Spalbeek (2007)
Titel: 

Wandelen in Spalbeek (2007)

Ondertitel: 
Wijkwandelingen Erfgoedcel Hasselt
Jaar van uitgave: 
2007
Redactie: 
Lene Rock
Cover: 
Downloads

Petitie voor bescherming Veldekermolen in Kermt (2011)

PDF icon Download (875.46 KB)

Veldekes geboorteplek (2007)

PDF icon Download (2.56 MB)

Veldekes geboorteplek uit: Het Belang van Limburg dd 22/07/2008

Recent toegevoegd

Rond 1570 was Melchior van Horn brouwer/herbergier in het huis ‘Het Schip’, Maastrichterstraat 9 . Er is...
Auteur: Tom Kenis Geparafraseerde Radio 2-getuigenis van militair William De Wilde en zijn echtgenote...
Auteur: Tom Kenis De familie Trippas verbleef in Belgisch Congo van 1954 tot en met de onafhankelijkheid...
Auteur: Tom Kenis Nikolaas Jan Pieter Geurts werd geboren te Eisden op 13 december 1931. Zijn vader was...
Auteur: Tom Kenis Antoinette Fransen, de moeder van Moelly Henno, werd tijdens Wereldoorlog II...
Zoveel Hasselaren, zoveel linken met Congo. Om de meest uiteenlopende redenen trokken Hasselaren al...
Auteur: Tom Kenis Joseph (°Hasselt 04.07.1926) en Denise (°Hasselt 22.01.1927) leerden elkaar kennen als...
Auteur: Tom Kenis André Billen, geboren in 1927, studeerde economie. Hij slaagde voor het diplomatiek...
Auteur: Tom Kenis De in Hamont geboren Joseph (Jef) Verlaak, thans inwoner van Viversel maar gedurende...
Auteur: Toon Blux Hermanus, Petrus, Joseph Blux is de oudste zoon van Louis Bleux (1) uit Kuringen en...