Door het wegvallen van de verplichte registratie zijn de Hasseltse edelsmeden in de periode na 1868/69 moeilijk systematisch te bestuderen. Twee familiezaken bleven onverminderd actief. Maria Hubertina Emerence Philippen (1876-1921), gehuwd met dr. Jules Theunis, zette de zaak van haar vader in de Demerstraat verder en Victor Gilissen (1889-1964) nam de winkel in de Diesterstraat over van zijn moeder.

Naast deze gevestigde zaken worden er ook enkele nieuwelingen vermeld als goudsmid en/of juwelier: Michel Willem Corsouls (1845-1911) en Hubert Jan Baus (1862-1924) hielden winkel in respectievelijk de Hoogstraat en de Demerstraat. Emmanuel Cosemans (1851-1926), die een opleiding genoot in Parijs, exposeerde op de jaarmarkten van Bazel, Leipzig en Parijs. Hij voerde herhaaldelijk herstellingen uit aan het zilverwerk van de Broederschap van het H. Sacrament. Er is een medaille bewaard die zijn signatuur draagt (1). Zijn zoon Joseph (1880-1956) bracht de zaak in 1927 over van de Demerstraat naar de Thonissenlaan. Hij deponeerde zowel in 1913, in 1933 als in 1938 een firmamerk met zijn initialen (2).

Van de voornoemde goudsmeden resten hoogstens wat juwelendoosjes. Hun activiteit was dan ook meer dan waarschijnlijk beperkt tot herstelling en graveerwerk. Het aanbod in hun respectieve winkels varieerde van kerkelijk edelsmeedwerk van Duitse afkomst, over bestekken uit het Brusselse en uit Frankrijk, tot kwaliteitshorloges uit Zwitserland.

Tot op zekere hoogte vormde het huis Esser een uizondering op dit algemene beeld: verschillende voorwerpen uit deze periode dragen immers het merk of de signatuur van Esser. Daarom verdienen Jef en Carl Esser ruimere aandacht.

(1) Het Stadsmus, inv.nr. 1991.0093: verguld bronzen penning met aan de voorzijde de beeldenaar van Leopold II met inscriptie LEOPOLDUS II KONING DER BELGEN en op de keerzijde gestrikte palmtakken met de inscriptie MAATSCHAPPIJ DE POSTHOORN INHULDIGING VAN HET POSTHOTEL HASSELT 9 JUNIJ 1901. De signatuur E. COSEMANS staat aan de voorzijde.

(2) Een ovaal merk met JC onder een Sint-Andrieskruis (1913 en 1933). In 1938 werd de firma omgevormd tot J. Cosemans-Janssens & Co en werd er een nieuw merk in gebruik genomen: een liggende ton waarin de initialen CJ met een windroos ertussen.

Uit: Hasselts Zilver (1996), p. 231.